هنگامی که شما کسب و کار خود را راه‌اندازی می‌کنید احتمالا اولین مسئله‌ای که به صورت مداوم دغدغه شما خواهد بود بررسی امور مالی است. برخی از مدیران کسب و کار، ضرورت وجود یک فرد حسابدار را در شرکت و یا سازمان خود به خوبی درک نکرده‌اند و تصور می‌کنند به وجود چنین کارمندی چندان نیاز نیست و خودشان از پس سر و سامان دادن به امور مالی بر می‌آیند! اما بی‌توجهی به حضور یک حسابدار دقیق و حاذق و یا یک برنامه حسابداری آنلاین اندروید می‌تواند برای سازمان و یا شرکت شما گران تمام شود. در این مقاله قصد داریم تا مشاغل صنعتی را زیر ذره بین ببریم و به پرسش حسابداری صنعتی چیست پاسخ دهیم. با نرم افزار حسابدرای آنلاین لیام همراه شوید.
حسابداری صنعتی چیست؟
حسابداری صنعتی یکی از شاخه‌های علم حسابداری است که در واقع وظیفه آن محاسبه قیمت تمام شده محصولات است. حسابدار صنعتی با تهیه گزارش‌های مالی و بررسی آنها، راه‌هایی در جهت کاهش قیمت تمام شده برای تولید محصولات پیدا می‌کند. بدون شک یکی از مهم‌ترین امور برای ادامه حیات یک کسب و کار، داشتن بودجه کافی برای تولیدات است. حسابداری صنعتی با بررسی این دسته از امور کنترل خود را بر روی هزینه‌های مواد و دستمزد پرسنل اعمال می‌کند. تصور کنید یک مدیر گزارشی دقیق و صحیح از عوامل هزینه‌ها نداشته باشد؛ چگونه می‌تواند برای افزایش و یا کاهش تولید یک محصول تصمیم بگیرد؟ بدون شک می‌توانید با داشتن یک حسابدار صنعتی مسیر موفقیت و پیشرفت خود را کوتاه‌تر کنید و ریسک‌های مربوطه را کاهش دهید.
حسابداری صنعتی یکی از دشوارترین و در عین حال جذاب‌ترین شاخه‌های حسابداری است. مواردی چون حسابداری بهای تمام شده محصولات با کنترل و تنظیم بودجه، تعیین هزینه‌های استاندارد و هزینه‌های واقعی، هزینه مراحل تولید و تعیین سودآوری اثربخشی اساسی و مهمی بر روی پیشرفت و ادامه حیات یک کسب و کار دارد. همان‌طور که از اسم این رشته پیداست، این شاخه از حسابداری مدام با مؤسسات و کارخانه‌جات تولیدی و به طور کلی با صنعت سر و کار دارد و نقش اساسی و تعیین کننده‌ای در آن ایفا می‌کند؛ از همین‌رو این شاخه از حسابداری همواره مورد توجه مدیران کسب و کار بوده است.
روش‌های حسابداری صنعتی چیست؟
در مؤسسات تولیدی یا کارخانه‌ها به علت نوع فعالیت و همچنین شکل فروش محصولات، نیاز به دانستن اطلاعات بهای تمام شده تولیدات بسیار دقیق و حساس است؛ چراکه در این نوع مؤسسات تولیدی، محصول نهایی از ترکیب مواد و هزینه‌هایی مانند دستمزد کارگران و هزینه‌های سربار تولید می‌شود. از همین‌رو حساب و کتاب کردن هزینه‌های هر مرحله امری مهم و ضروری به نظر می‌رسد. روش‌های حسابداری صنعتی به 6 بخش گوناگون تقسیم می‌شود که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت.
هزینه‌یابی مستقیم
در روش هزینه‌یابی مستقیم فقط آن دسته از هزینه‌هایی که به ساخت محصول مرتبط است مورد بررسی قرار می‌گیرند که طبیعتا رابطه مستقیمی با حجم تولید دارند. در این روش از حسابداری صنعتی هزینه‌های دستمزد و یا همان هزینه‌های سربار، در بهای تمام شده محصولات در آخر هر دوره منظور می‌گردند.
هزینه‌یابی سفارش کار
از هنگام شروع تا پایان تولید یک محصول عوامل متعددی همچون روش‌هایی برای جمع‌آوری، تشخیص، ثبت و تخصیص هزینه‌های تولید و همچنین تفکیک سفارش‌ها نقش ایفا می‌کنند. اسناد و مدارکی که برای این روش مورد نیاز است شامل برگ درخواست مواد از انبار، کارت ساعت کار، برگه ساعات کارکرد کارگران و کارت سفارش کار است.
هزینه‌یابی مراحل تولید محصولات
برخی از مؤسسات تولیدی بزرگ که محصولات آنها طی چندین مرحله مختلف و در نهایت به صورت انبوه و یکسان تولید می‌شوند، از این روش هزینه‌یابی مرحله‌ای کمک می‌گیرند. برای مثال می‌توان به مؤسساتی مانند پتروشیمی، مواد شیمیایی، صنایع نفت و موارد مشابه اشاره کرد. اگر از برنامه‌های حسابداری آنلاین استفاده می‌کنید، پشتیبانی نرم افزار حسابداری آنلاین از اهمیت بالایی برخوردار است که می‌توانید مقاله مربوط را در سایت سامیار بخوانید.
هزینه‌یابی استاندارد
هزینه‌یابی استاندارد در واقع نتیجه و ثمره کنترل بودجه‌ای است. در کنترل بودجه‌ای نتایج واقعی عملیات یک دایره با نتایج برنامه‌ریزی شده مقایسه می‌شود؛ در حالی که در هزینه‌یابی استاندارد نتایج واقعی تولید و فروش یک محصول را با نتایج برنامه‌ریزی شده آن می‌سنجند. در هزینه‌یابی استاندارد هزینه‌های تولید پیش‌بینی می‌شوند و در نهایت با هزینه‌های واقعی تمام شده مقایسه می‌شود چنانچه این دو هزینه با یک‌دیگر مغایرت داشت به دنبال علل آن می‌گردند.
هزینه‌یابی جذبی
در این روش تمام هزینه‌های تولید یک محصول مانند مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار متغیر ساخت و سربار ثابت ساخت در بهای تمام شده یک کالا منظور می‌گردد. عدم آگاهی کامل از بهای تمام شده یک کالا نه تنها بر تصمیم‌گیری‌های مدیران در راستای تولید محصولات اثرگذار است، بلکه می‌تواند باعث وقفه و یا توقف تولید شود.
اهمیت حسابداری صنعتی چیست؟
حسابداری صنعتی یکی از قدرتمندترین ابزارها برای یک مدیر موفق در جهت داشتن بهترین نتیجه ممکن است. چنانچه مدیران کسب و کار و صنایع، برآورد درستی از هزینه‌های مصرفی خود داشته باشند می‌توانند با تصمیم‌گیری‌های دقیق و صحیح خود در پیشرفت موسسه تولیدی خود نقش مهمی را ایفا کنند. البته حسابداری صنعتی تنها معطوف به بخش‌های تولیدی و کارخانه‌ها نمی‌شود؛ برای مثال ادارات بیمه، بیمارستان‌ها، شرکت‌های حمل و نقل و غیره نیز از آن بهره می‌جویند.
با حسابداری صنعتی می‌توان موارد همچون آنالیز تحلیلی خط تولید، مقایسه روند فعالیت و تمامی محاسبات حسابداری یک کالا در قسمت‌های مختلف را برای کالایی که هنوز در خط تولید قرار نگرفته است بررسی کرد. به طور کلی اگر بخواهیم به سوال حسابداری صنعتی چیست پاسخی کوتاه و جامع بدهیم، می‌توانیم بگوییم حسابداری صنعتی علم و مهارتی برای نظم و ترتیب دادن به اعداد، ارقام و داده‌هایی است که در ورای خود مبیّن یک وجه نقد یا ارزش فیزیکی هستند.
برخی از مهم‌ترین اصطلاحات حسابداری صنعتی چیست؟
- هزینه‌یابی: این اصطلاح به معنای محاسبه قیمت تمام شده برای یک محصول ساخته شده و موجودی کالای در حال ساخت است.
- کالای ساخته شده: کالایی که تمام مراحل تولید و ساخت را به صورت استاندارد به اتمام رسانده باشد، کالای ساخته شده نام دارد.
- کالای در حال ساخت: کالای در حال ساخت به کالاهایی گفته می‌شود که هنوز تمام مراحل تولید و ساخت را به اتمام نرسانده‌اند و در بخشی از این فرایند قرار دارند.
- تولید: به طور خلاصه تولید به معنای ایجاد یک ماده جدید از مواد اولیه و خام است؛ به عبارتی مواد اولیه خامی که طی مراحل تولید به ماده مورد نظر تبدیل می‌شود.
روش ها و استانداردهای حسابداری صنعتی در جهان
حسابداری صنعتی در جهان بر اساس استانداردهای بین المللی حسابداری (International Financial Reporting Standards) یا IFRS انجام می شود. این استانداردها توسط هیئت استانداردهای بین المللی حسابداری (International Accounting Standards Board) یا IASB که یک سازمان مستقل و غیرانتفاعی است، تدوین و تصویب می شوند. این استانداردها شامل بیش از ۴۰ استاندارد حسابداری و حسابرسی هستند که بر اساس اصول و مفاهیم حسابداری تهیه شده اند. این استانداردها برای ارائه صورت های مالی در سطح جهانی و بین المللی کافی و معتبر هستند .
روش های حسابداری صنعتی در جهان شامل موارد زیر هستند:
روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت (activity based costing):
این روش همانند روشی است که در ایران استفاده می شود و بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۲ (هزینه های تولید) انجام می شود. در این روش، هزینه های غیرمستقیم تولید یا سربار تولید بر اساس چندین عامل هزینه یابی که مربوط به فعالیت های مختلف تولید هستند، به محصولات تخصیص داده می شوند. این روش دقیق و کارآمد است زیرا تمام هزینه های غیرمستقیم را به فعالیت هایی که محصولات از آنها استفاده می کنند، تخصیص می دهد و تفاوت های محصولات را در نظر می گیرد .
روش هزینه یابی بر مبنای مقصد (target costing):
این روش یکی از نوین ترین روش های حسابداری صنعتی در جهان است که بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۳۴ (هزینه یابی بر مبنای مقصد) انجام می شود. در این روش، هزینه تولید یک محصول بر اساس قیمت مورد انتظار مشتریان و سود مورد نظر شرکت تعیین می شود. این روش مشتری محور و رقابتی است زیرا شرکت را مجبور می کند تا هزینه های تولید خود را کاهش دهد و کیفیت محصولات خود را افزایش دهد .
روش هزینه یابی بر مبنای مقدار اضافه شده (value added costing):
این روش یکی از پیشرفته ترین روش های حسابداری صنعتی در جهان است که بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۳۵ (هزینه یابی بر مبنای مقدار اضافه شده) انجام می شود. در این روش، هزینه تولید یک محصول بر اساس مقدار اضافه شده که در هر مرحله از فرآیند تولید به آن افزوده می شود، تعیین می شود. این روش ارزش محور و کارآفرینانه است زیرا شرکت را تشویق می کند تا فعالیت هایی که مقدار اضافه شده بالایی دارند را انجام دهد و فعالیت هایی که مقدار اضافه شده کمی یا منفی دارند را حذف یا کاهش دهد.
روش ها و استانداردهای حسابداری صنعتی در ایران
حسابداری صنعتی در ایران بر اساس استانداردهای حسابداری ایران (Iranian Accounting Standards) انجام می شود. این استانداردها توسط سازمان حسابرسی (Audit Organization) که نهاد نظارتی و تنظیم کننده حرفه حسابداری و حسابرسی در ایران است، تدوین و تصویب می شوند. این استانداردها شامل ۳۰ استاندارد حسابداری و ۱۰ استاندارد حسابرسی هستند که بر اساس استانداردهای بین المللی حسابداری (International Accounting Standards) و استانداردهای بین المللی حسابرسی (International Auditing Standards) تهیه شده اند. اما این استانداردها با توجه به شرایط اقتصادی، فرهنگی، قانونی و مذهبی ایران، تغییرات و تفاوت هایی دارند
روش های حسابداری صنعتی در ایران شامل موارد زیر هستند:
روش هزینه یابی بر مبنای حجم (volume based costing)
این روش یکی از رایج ترین روش های حسابداری صنعتی در ایران است که بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۱۵ (هزینه تولید) انجام می شود. در این روش، هزینه های غیرمستقیم تولید یا سربار تولید بر اساس یک عامل هزینه یابی (cost driver) که معمولا حجم تولید است، به محصولات تخصیص داده می شوند. این روش ساده و راحت است اما دقت و کارایی کمی دارد. زیرا تمام هزینه های غیرمستقیم را به یک عامل وابسته می کند و تفاوت های محصولات را در نظر نمی گیرد.
روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت (activity based costing)
این روش یکی از پیشرفته ترین روش های حسابداری صنعتی در ایران است که بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۲۹ (هزینه یابی بر مبنای فعالیت) انجام می شود. در این روش، هزینه های غیرمستقیم تولید یا سربار تولید بر اساس چندین عامل هزینه یابی که مربوط به فعالیت های مختلف تولید هستند، به محصولات تخصیص داده می شوند.
