در حسابداری ارزی باید توجه ویژه‌ای به نحوه ثبت حسابداری داد و ستد ارزی، ثبت حسابداری نرخ تغییرات ارز یا همان تسعیر ارز در انتهای سال، ثبت حسابداری فروش ارز حاصل از صادرات و … داشته باشید. در این مقاله سعی کرده ایم تمام موارد لازم برای آشنایی با مفاهیم حسابداری ارزی را برایتان توضیح دهیم.
ارز چیست؟
اولین مبحث در حسابداری ارزی آشنایی با مفهوم ارز می باشد. به هر واحد پولی غیر از پول ایران ارز گفته می شود. برای کشور ایران واحدهای پولی پوند، یورو، دلار و …. ارز محسوب می شود. مردم معاملات تجاری خود را با ارزهایی که توسط دولت توزیع می شود انجام می دهند.
تفاوت پول و ارز در چیست؟
پول پشتوانه قانونی دارد و در عمل از آن استفاده می شود (مانند چک، حساب های آنلاین) و مفهوم آن با اعداد قابل درک است. هرچه اقتصاد یک کشور قوی تر باشد، واحد پولی آن ارزشمندتر در نظر گرفته می شود.
ارز مانند سکه و اسکناس به صورت فیزیکی در دست مردم است و بایستی همیشه در گردش باشد و اعتبار و ارزشش را صادر کننده آن یعنی دولت با توجه به سیاست خود تعیین می‌کند. ارز یکی از راه حل های رفع مشکل معاملات با پول است که در سرتاسر دنیا پذیرفته شده است.
نرخ ارز چیست؟
یکی از مفاهیم مهم دیگر در حسابداری ارزی مفهوم نرخ می باشد. نرخ ارز مقدار بهایی است که بابت خرید یا فروش یک واحد پول خارجی به پول رایج کشور می‌پردازیم.
تسعیر ارز چیست؟
تسعیر= قیمت گذاری
به تبدیل یک واحد پولی به واحد پولی دیگر تسعیر ارز می گویند. مانند تبدیل پوند به ریال،
واژه تسعیر ارز، در معاملات ارزی شرکت ها به کار می رود.
معاملات ارزی چیست؟
برخی شرکت‌ها، معاملات تجاری خود را اعم از صادرات، واردات، دادن و گرفتن وام، خرید ملک و .. را با ارزهای خارجی انجام می‌دهند که معاملات ارزی می گویند. بهای این گونه معاملات بر اساس ارز مشخص شده و یا به ارز تسویه صورت می گیرد.
حسابداری ارزی چیست؟
حسابداری ارزی با ارز سروکار دارد چرا که معاملات خود را با ارز انجام می دهد مثل شرکت های بازرگانی خارجی و صرافی ها و غیره. مهمترین نکته در حسابداری ارزی، تغییرات و نوسانات نرخ ارز می باشد و باید معاملاتی که با ارزهای خارجی انجام می شود را به ارز حسابداری (ریال) تبدیل کند.
حساب ارزی چیست؟
حساب ارزی یک حساب بین المللی است که افراد در آن، دارایی ها و سرمایه های ریالی خود را به ارز تبدیل کرده و در حساب ارزی خود نگهداری می کنند. این حساب، قابلیت ارسال و دریافت چندین ارز را برای صاحب حساب فراهم می کند.
برای تبدیل ارز به ریال باید از چه نرخ ارزی استفاده شود؟
بر اساس استاندارد شماره ۱۶ حسابداری، تمام معاملات ارزی در زمان ثبت اولیه، باید بر اساس نرخ تسعیر ارز در تاریخ انجام معامله به ریال ثبت شود.
استاندارد شماره ۱۶ حسابداری:
هدف از استاندارد شماره ۱۶ حسابداری، حسابداری مربوط به عملیات و فعالیت های خارجی و تسعیر صورت های مالی از واحد پول عملیاتی به واحد پول گزارشگری می باشد.
این استاندارد، مصون سازی معاملات ارزی و جریان های نقدی ارزی را پوشش نمی دهد.
تسعیر ارز به معنی تبدیل یک واحد پولی به واحد پولی دیگراست.
عملیات خارجی چیست؟
بخشی از شرکت اصلی که در خارج از کشور، منطبق با شرکت مادر فعالیت می‌کند و توسط آن مدیریت می شود را عملیات خارجی می گویند.
واحد پول گزارشگری چیست ؟
واحد پولی است که در صورت های مالی شرکت مورد استفاده قرار می گیرد. ما از واحد پول کشور خود (ریال) برای گزارشگری استفاده می کنیم. صورت های مالی بر اساس واحد پول گزارشگری تهیه می شوند.
واحد پول عملیاتی چیست؟
به واحد پولی که ما فروش خدمات، خرید مواد اولیه، هزینه دستمزد و .. را با آن انجام می دهیم واحد پول عملیاتی می گویند.
به عنوان مثال اگه شرکتی در ایران و شعبه ای از آن در انگلیس باشد، واحد پول عملیاتی ما پوند و واحد پول گزارشگری ما ریال می‌باشد.
گرانترین پول های جهان:
گرانترین پولهای جهان شامل موارد زیر می شود:
دلار آمریکا، دلار کانادا، یورو اتحادیه اروپا، دینار کویت (به دلیل ذخایر انبوه نفت صادرات آن)، دینار بحرین، ریال عمان، دینار اردن، پوند انگلیس، فرانک سوئیس و دلار استرالیا.
تفاوت تبدیل ارز و تسعیر ارز در چیست؟
در تسعیر ارز دارایی ثابت می ماند و فقط مبنای سنجش آن تغییر می کند.
اما در تبدیل ارز، دارایی به صورت واقعی تغییر می کند چرا که همیشه نرخ ارز در نوسان است و شرکتهایی که خرید و فروش دارایی و کالا یا تسویه بدهی و وام به صورت ارزی دارند، همواره با سود و زیان ناشی از تسعیر ارز مواجه می شوند.
مثال: فرض کنید زمان فروش کالا به مشتری خارجی، نرخ دلار ۳۰۰،۰۰۰ ریال بوده است. در زمان دریافت وجه کالا از مشتری، نرخ دلار ۳۵۰،۰۰۰ می باشد.
نتیجه: به ازای هر دلار ۵۰،۰۰۰ ریال سود تسعیر ارز شناسایی می شود.
در اینجا دارایی به دلیل نوسان ارز تغییر یافته است.
نکته:
اگر دو ارز از دو کشور مختلف تبدیل شوند (دیناربه دلار) شرکت مربوطه نیازی نیست در حساب های خود آن را لحاظ کند زیرا ما زمانی تسعیر ارز شناسایی می کنیم که ارزهای دیگر را به ریال تبدیل کنیم.
محاسبه سود و زیان تسعیر ارز:
سود و زیان تسعیر ارز باید در دو مقطع انجام شود:
- در زمان انجام معامله
- در تاریخ ترازنامه (تاریخ گزارش گیری)
اگر سود و زیان تسعیر ارز، به درستی انجام نشود و یا کمتر از واقع نشان داده شود، سازمان امور مالیاتی، کل سود تسعیر ارز را بدون مراجعه به بند ۳ ماده ۹۷ قانون مالیات های مستقیم، به درآمد مشمول مالیات اضافه می کند.
مثال: شرکت سامیار به صورت نسیه، خدماتی به ارزش ۵۰۰۰ یوآن به شرکت خارجی JHO ارائه داده است که در تاریخ انجام معامله نرخ یوآن معادل ۶۰،۰۰۰ ریال بوده است. ثبت معامله در شرکت سامیار بدین صورت می باشد.
ثبت بابت فروش کالا به شرکت JHO:
حساب های دریافتنی ۳۰۰،۰۰۰،۰۰۰
فروش ۳۰۰۰۰۰۰۰۰
اندازه گیری تغییر نرخ ارز:
الف) مثال فوق در صورتی که سود ناشی از تسعیر ارز داشته باشیم.
شرکت JHO دو ماه بعد، بدهی خود را با شرکت سامیار تسویه می کند که نرخ یوآن در هنگام پرداخت وجه به ۶۵،۰۰۰ ریال تغییر یافته است.
در ثبت اولیه، حساب های دریافتنی را داشتیم که جزو اقلام پولی هستند لذا باید در تاریخ ترازنامه مجددا تسعیر و حاصل افزایش ارز محاسبه شود.
۲۵،۰۰۰،۰۰۰= (۶۵،۰۰۰-۶۰،۰۰۰)×۵۰۰۰
وجوه نقد ۳۲۵،۰۰۰،۰۰۰
سود تسعیرارز ۲۵،۰۰۰،۰۰۰
حساب های دریافتنی ۳۰۰،۰۰۰،۰۰۰
شرکت سامیار در صورت مالی خود، سود بدست آمده را سود ناشی از تسعیر ارز ثبت می‌کند.
ب) بیان مثال در صورتی که زیان ناشی از تسعیر ارز داشته باشیم:
مثال: شرکت سامیار به صورت نسیه از شرکت خارجی JHO خریدی (واردات) به ارزش ۸۰۰۰ یوآن داشته است که در تاریخ انجام معامله، نرخ یوآن معادل ۶۰،۰۰۰ ریال بوده است. ثبت معامله در شرکت سامیار بدین صورت می باشد.
ثبت بابت خرید کالا از شرکت JHO
موجودی کالا (خرید) ۴۸۰،۰۰۰،۰۰۰
حساب های پرداختنی ۴۸۰،۰۰۰،۰۰۰
شرکت سامیار سه ماه بعد اقدام به پرداخت بدهی خود می کند که نرخ یوآن معادل ۶۵،۰۰۰ ریال شده است.
۵۲۰،۰۰۰،۰۰۰=۶۵،۰۰۰×۸،۰۰۰
حساب های پرداختنی ۴۸۰،۰۰۰،۰۰۰
زیان تسعیر ارز ۴۰،۰۰۰،۰۰۰
وجوه نقد ۵۲۰،۰۰۰،۰۰۰
نرخ تسعیر ارز در تاریخ پرداخت بدهی، بیشتر از نرخ تسعیر ارز در تاریخ معامله شده است و شرکت سامیار، زیان ناشی از تسعیر ارز را در صورت مالی خود ثبت می کند.
سود و زیان ناشی از ارز، به دو صورت عملیاتی و غیرعملیاتی می باشد.
سود و زیان عملیاتی:
به سود (زیان) حاصل شده از فعالیت اصلی یک شرکت، سود و زیان عملیاتی می گویند که غالبا مستمر هستند. لذا از سود (زیان) کلی باقی مانده، پس از کسر مخارج عملیات یک شرکت سود یا زیان عملیاتی به دست می آید.
مخارج عملیاتی مانند هزینه کار، بهای کالای فروش رفته، استهلاک، خدماتی رفاهی، تجهیزات دفتری، هزینه تولید و اجاره می باشد.
در سود و زیان عملیاتی، اگر سود تسعیر ارز داشته باشیم سود را تحت عنوان سایر درآمدهای عملیانی و اگر زیان تسعیر ارز شناسایی شود، زیان را در سایر هزینه های عملیاتی ثبت می کنیم.
سود و زیان غیرعملیاتی:
بدین معنی است که عایدی و سود کسب شده، مربوط به عملیات اصلی شرکت نباشد مانند فروش ملک، معامله در بازار سهام، سپرده‌های بانکی یا هر شکل دیگری از سرمایه گذاری که اینها مستمر نمی باشند.
در سود و زیان غیر عملیاتی، سود و زیان ناشی از تسعیر ارز، در قسمت سایر درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی ثبت می شود.
با عمل تسعیر ارز، شرکت ها متوجه می شوند که تغییر نرخ ارز در عملیات مالی، برایشان سود به همراه داشته است یا زیان.
ترازنامه تسعیر ارز ( اقلام پولی و غیرپولی)
هر کشور واحد پول مشخصی دارد که تمامی معاملات داخلی آن کشور، با آن انجام می شود. در کنار آن، پول های خارجی در بین مردم در جریان است که با آن به معاملات ارزی خود می پردازند.
در ترازنامه تسعیر ارز اقلام پولی و غیر پولی در نظر گرفته می شود و مطابق معادله حسابداری است.
الف) اقلام پولی:
بر اساس استاندارد شماره ۱۶ حسابداری، اقلام پولی باید در تاریخ ترازنامه مجددا تسعیر شوند.
در اقلام پولی، باید دو شرط زیر محقق شود:
- زمان پرداخت، مربوط به زمان حال یا آینده باشد (ملاک برای زمان حال یا آینده، تاریخ ترازنامه می باشد).
- پرداخت، بر اساس ارز تسویه شود.
اگر یکی از این دو شرط محقق نشود، اقلام ما غیر پولی محسوب می شود.
موجودی نقد و بانک ارزی، حساب های دریافتنی، حساب‌های پرداختنی و حقوق و دستمزد پرداختنی از اقلام پولی محسوب می شوند. این اقلام دو شرط لازمه را دارا هستند چرا که پرداخت، در حال یا آینده و به صورت ارزی صورت می گیرد و تسعیر ارز، در تاریخ ترازنامه انجام می شود.
ب) اقلام غیرپولی:
اقلام غیر پولی، در زمانی که معامله انجام می شود تسعیر انجام می دهند و پرداخت وجه آن در گذشته محقق شده است.
موجودی مواد و کالا، پیش پرداخت، پیش دریافت و سرمایه جزء اقلام غیر پولی می باشند. این اقلام دو شرط لازم را ندارند و در زمان انجام معامله تسعیر ارز شده اند، دیگر در زمان تاریخ ترازنامه تسعیرارز نمی شوند و پرداخت در گذشته انجام شده است.
اگر معاملات پس از تسعیر ارز، مانده حساب ارزی مثبت داشته باشند، نشان دهنده سود و در صورتی که مانده حساب ارزی منفی داشته باشند، زیان شناسایی می‌شود.
نرم افزار حسابداری ارزی
امروزه مباحث مربوط به حسابداری ارزی از طریق نرم افزارهای حسابداری بسهولت انجام می شود. از مهمترین ویژگیهای یک نرم افزار حسابداری مناسب برای مباحث حسابداری ارزی مشخصات زیر می باشد:
- انواع تعریف ارز
- ثبت حسابها بصورت ارزی و ریالی
- انواع گزارشات حسابداری به صورت ارزی و ریالی
- درج فاکتورهای فروش و خرید به صورت ارزی و ریالی
- تسعیر ارز در هر زمان دلخواه
- دریافت گردش حسابها به صورت ارزی و ریالی
- …..
یکی از نرم افزارهای حسابداری ابری که امروزه بسیار قدرتمند در زمینه حسابداری ارزی وارد شده است نرم افزار حسابداری آنلاین لیام می باشد. این نرم افزار به صورت ابری توانسته است تمام نیازهای مربوط به مباحث حسابداری ارزی را به صورت کامل برطرف کند. گزارشات این نرم افزار بسیار کامل می باشد. به همین منظور اکثر صرافی ها و شرکتهایی که دارای صادرات و واردات و معاملات ارزی هستند از کار با نرم افزار حسابداری آنلاین لیام رضایت کامل دارند.
سخن آخر
امروزه معاملات ارزی یکی از معاملات بسیاری از کسب و کارها می باشد. بخصوص صرافی ها و کسانی که دارای معاملات مربوط به صادرات و واردات هستند. به همین منظور انجام مباحث مربوط به حسابداری ارزی بسیار حائز اهمیت می باشد. در دنیای امروز که اکثر نرم افزارهای حسابداری کار ثبت و گزارش گیری حسابها را انجام می دهند بایستی برای حسابداری ارزی نیز نرم افزاری را انتخاب کنیم که در حوزه ثبت، گزارشات، صدور فاکتورهای خرید و فروش، تسعیر ارز و …. کامل باشد. همچنین در عین کامل بودن بایستی بتواند با کاربر ارتباط موثری برقرار کرده و از نظر کارکرد نیز آسان و ساده باشد. یکی از بهترین نرم افزارها در حیطه حسابداری ارزی، نرم افزار حسابداری آنلاین لیام می باشد.
