دسته چک الکترونیکی

چک الکترونیک چیست؟

چک (check) یکی از روش‌های پرداخت نقدی است که در آن فردی به نام صادرکننده (drawer) به بانک خود دستور می‌دهد که مبلغ معینی را از حساب خود به حساب فرد دیگری به نام دریافت‌کننده (payee) منتقل کند. چک‌ها می‌توانند به دو نوع کاغذی و الکترونیکی تقسیم شوند. چک کاغذی (paper check) یک سند فیزیکی است که دارای امضای صادرکننده و شماره حساب بانکی وجود دارد. چک الکترونیکی (electronic check) یک سند دیجیتال است که با استفاده از امضای الکترونیکی (electronic signature) و سامانه‌های مرکزی مانند چکنو (Chekno) و نهاب (Nahab) اعتبار پیدا می‌کند. در این مقاله قصد داریم چک کاغذی و چک الکترونیکی را از نظر قانونی، امنیتی و اقتصادی مقایسه کنیم.

مقایسه چک کاغذی و چک الکترونیکی از نظر قانونی، امنیتی و اقتصادی

مقایسه از نظر قانونی

از نظر قانونی، چک کاغذی و چک الکترونیکی هر دو دارای اعتبار قانونی هستند و می‌توانند به عنوان ابزار پرداخت مورد استفاده قرار گیرند. با این حال، برای صدور و انتقال چک کاغذی، لازم است که صادرکننده و دریافت‌کننده دارای حساب بانکی باشند و چک را به صورت فیزیکی به یکدیگر تحویل دهند. همچنین برای نقد کردن چک کاغذی، لازم است که دریافت‌کننده چک را به بانک ببرد و مدت زمانی را صبر کند تا چک تایید شود. این موارد می‌توانند باعث ایجاد مشکلات قانونی مانند تقلب، سرقت، گم شدن یا خراب شدن چک شوند. برای حل این مشکلات، لازم است که صادرکننده و دریافت‌کننده از طریق مراجع قضایی اقدام به پیگیری کنند که این خود ممکن است زمان‌بر و هزینه‌بر باشد.

به نقابت با چک کاغذی، چک الکترونیکی نیازی به حساب بانکی ندارد و می‌تواند از طریق اینترنت به راحتی صادر، انتقال و نقد شود. برای صدور چک الکترونیکی، کافی است که صادرکننده با استفاده از امضای الکترونیکی خود یک چک دیجیتال را از طریق سامانه‌های چکنو یا نهاب ایجاد کند و شماره چک را به دریافت‌کننده بدهد. برای انتقال چک الکترونیکی، کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به فرد دیگری بدهد. برای نقد کردن چک الکترونیکی، کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به بانک یا صرافی بدهد و مبلغ چک را دریافت کند. این روند باعث می‌شود که چک الکترونیکی دارای امنیت بالاتری باشد و احتمال تقلب، سرقت، گم شدن یا خراب شدن چک کاهش یابد. همچنین در صورت بروز هرگونه اختلاف یا ایراد، می‌توان از طریق سامانه‌های چکنو یا نهاب اقدام به رفع آن کرد که این خود سرعت و سهولت بیشتری را به ارمغان می‌آورد.

مقایسه از نظر امنیتی

از نظر امنیتی، چک کاغذی و چک الکترونیکی هر دو دارای مکانیزم‌هایی برای جلوگیری از تقلب و سرقت هستند. برای چک کاغذی، از روش‌هایی مانند امضای صادرکننده، شماره حساب بانکی، شماره سریال چک، نوشتن مبلغ به حروف و اعداد، استفاده از کاغذ و جوهر امنیتی و غیره استفاده می‌شود. با این حال، این روش‌ها همیشه قابل اطمینان نیستند و ممکن است توسط افراد متخلف دستکاری شوند. برای مثال، ممکن است که صادرکننده امضای خود را تقلید کند، شماره حساب بانکی را تغییر دهد، شماره سریال چک را حذف یا جایگیری یا اضافه کند، مبلغ چک را تغییر دهد، از کاغذ و جوهر غیراصل استفاده کند و غیره. این موارد می‌توانند باعث ایجاد خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای صادرکننده و دریافت‌کننده چک شوند.

برای چک الکترونیکی، از روش‌هایی مانند امضای الکترونیکی، شماره چک، کد رهگیری، رمز عبور، تأیید هویت دو مرحله‌ای، رمزنگاری، تشخیص چهره و اثر انگشت و غیره استفاده می‌شود. این روش‌ها باعث می‌شوند که چک الکترونیکی دارای امنیت بالاتری باشد و احتمال دستکاری چک توسط افراد متخلف کاهش یابد. برای مثال، امضای الکترونیکی یک روشی است که با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، اعتبار و اصالت چک را تضمین می‌کند. شماره چک یک شناسه یکتا است که برای هر چک الکترونیکی ایجاد می‌شود و می‌تواند برای پیگیری و رفع اختلاف‌ها مورد استفاده قرار گیرد. کد رهگیری یک کد امنیتی است که برای تأیید هویت دریافت‌کننده چک لازم است. رمز عبور، تأیید هویت دو مرحله‌ای، رمزنگاری، تشخیص چهره و اثر انگشت همه روش‌هایی هستند که برای افزایش امنیت دسترسی به چک الکترونیکی استفاده می‌شوند.

 مقایسه از نظر اقتصادی

از نظر اقتصادی، چک کاغذی و چک الکترونیکی هر دو دارای هزینه‌ها و سودهایی هستند که باید در نظر گرفته شوند. برای چک کاغذی، هزینه‌هایی مانند هزینه تهیه کاغذ و جوهر، هزینه حمل و نقل، هزینه نگهداری، هزینه تایید و وصول، هزینه پیگیری و رفع اختلاف‌ها و هزینه جریمه‌های تأخیر و برگشت چک وجود دارد. این هزینه‌ها می‌توانند برای صادرکننده و دریافت‌کننده چک بار مالی سنگینی ایجاد کنند. سود چک کاغذی این است که برای صادرکننده چک، ممکن است زمان بیشتری برای تهیه مبلغ چک داشته باشد و برای دریافت‌کننده چک، ممکن است اعتماد بیشتری به صادرکننده چک پیدا کند.

برای چک الکترونیکی، هزینه‌هایی مانند هزینه اینترنت، هزینه امضای الکترونیکی، هزینه سامانه‌های چکنو و نهاب و هزینه تبدیل چک به نقد وجود دارد. این هزینه‌ها معمولا کمتر از هزینه‌های چک کاغذی هستند و می‌توانند باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های پرداخت شوند. سود چک الکترونیکی این است که برای صادرکننده و دریافت‌کننده چک، سرعت، راحتی و امنیت بیشتری در پرداخت و دریافت مبلغ چک وجود دارد و می‌توانند از طریق سامانه‌های چکنو و نهاب به راحتی چک خود را مدیریت کنند.

با توجه به مقایسه انجام شده، می‌توان گفت که چک الکترونیکی نسبت به چک کاغذی دارای مزایای قابل توجهی از نظر قانونی، امنیتی و اقتصادی است. چک الکترونیکی با استفاده از امضای الکترونیکی و سامانه‌های مرکزی، اعتبار و اصالت چک را تضمین می‌کند و احتمال تقلب و سرقت را کاهش می‌دهد. همچنین چک الکترونیکی با استفاده از اینترنت، سرعت، راحتی و امنیت بیشتری در پرداخت و دریافت مبلغ چک فراهم می‌کند و می‌تواند باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های پرداخت شود. بنابراین، می‌توان گفت که چک الکترونیکی یک روش پرداخت نوین و موثر است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای چک کاغذی باشد.

روند صدور، انتقال و نقد کردن چک الکترونیکی در بانک‌های ایران

روند صدور چک الکترونیکی

برای صدور چک الکترونیکی، لازم نیست که صادرکننده (drawer) و دریافت‌کننده (payee) دارای حساب بانکی باشند. کافی است که صادرکننده با استفاده از امضای الکترونیکی خود یک چک دیجیتال را از طریق سامانه‌های چکنو یا نهاب ایجاد کند. برای این کار، صادرکننده باید مراحل زیر را طی کند:

– وارد سامانه چکنو یا نهاب شود و با رمز عبور خود وارد شود.

– از منوی صدور چک، گزینه صدور چک الکترونیکی را انتخاب کند.

– مشخصات چک را وارد کند. این مشخصات شامل مبلغ چک، تاریخ سررسید، نام و شماره ملی دریافت‌کننده، نوع چک (قابل انتقال یا غیرقابل انتقال) و توضیحات اختیاری است.

– امضای الکترونیکی خود را وارد کند. این امضا می‌تواند با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، کارت هوشمند، تشخیص چهره یا اثر انگشت انجام شود.

– درخواست صدور چک را تأیید کند.

پس از انجام این مراحل، یک چک الکترونیکی با شماره یکتا ایجاد می‌شود و صادرکننده می‌تواند شماره چک را به دریافت‌کننده بدهد. صادرکننده همچنین می‌تواند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به دریافت‌کننده ارسال کند.

روند انتقال چک الکترونیکی

برای انتقال چک الکترونیکی، لازم نیست که دریافت‌کننده چک را به صورت فیزیکی به فرد دیگری تحویل دهد. کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به فرد دیگری بدهد. برای این کار، دریافت‌کننده باید مراحل زیر را طی کند:

– وارد سامانه چکنو یا نهاب شود و با رمز عبور خود وارد شود.

– از منوی انتقال چک، گزینه انتقال چک الکترونیکی را انتخاب کند.

– شماره چک را وارد کند و جزئیات چک را بررسی کند.

– نام و شماره ملی فردی که می‌خواهد چک را به او انتقال دهد را وارد کند.

– درخواست انتقال چک را تأیید کند.

پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی به فرد دیگری انتقال می‌یابد و دریافت‌کننده می‌تواند شماره چک را به فرد جدید بدهد. دریافت‌کننده همچنین می‌تواند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به فرد جدید ارسال کند.

روند نقد کردن چک الکترونیکی

برای نقد کردن چک الکترونیکی، لازم نیست که دریافت‌کننده چک را به بانک ببرد و مدت زمانی را صبر کند تا چک تایید شود. کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به بانک یا صرافی بدهد و مبلغ چک را دریافت کند. برای این کار، دریافت‌کننده باید مراحل زیر را طی کند:

– به بانک یا صرافی مراجعه کند و شماره چک را به کارمند بدهد.

– کارمند با استفاده از سامانه چکنو یا نهاب، جزئیات چک را بررسی کند و مبلغ چک را از حساب صادرکننده کسر کند.

– کارمند مبلغ چک را به دریافت‌کننده پرداخت کند. این پرداخت می‌تواند به صورت نقد یا انتقال به حساب دریافت‌کننده انجام شود.

– کارمند رسید پرداخت را به دریافت‌کننده بدهد.

پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی نقد شده و دریافت‌کننده می‌تواند مبلغ چک را به کار خود بگیرد.

مزایا و معایب چک الکترونیکی برای کسب و کارها و مشتریان

مزایای چک الکترونیکی

چک الکترونیکی برای کسب و کارها و مشتریان مزایای زیادی دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

– امنیت بالا: چک الکترونیکی با استفاده از امضای الکترونیکی و سامانه‌های چکنو و نهاب، اعتبار و اصالت چک را تضمین می‌کند و احتمال تقلب و سرقت را کاهش می‌دهد. همچنین چک الکترونیکی نیازی به حساب بانکی ندارد و می‌تواند از طریق اینترنت به راحتی صادر، انتقال و نقد شود. این باعث می‌شود که چک الکترونیکی دارای امنیت بالاتری نسبت به چک کاغذی باشد که ممکن است توسط افراد متخلف دستکاری شود.

– سرعت زیاد: چک الکترونیکی با استفاده از اینترنت، سرعت، راحتی و امنیت بیشتری در پرداخت و دریافت مبلغ چک فراهم می‌کند. برای صدور چک الکترونیکی، کافی است که صادرکننده با استفاده از امضای الکترونیکی خود یک چک دیجیتال را از طریق سامانه‌های چکنو یا نهاب ایجاد کند و شماره چک را به دریافت‌کننده بدهد. برای انتقال چک الکترونیکی، کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به فرد دیگری بدهد. برای نقد کردن چک الکترونیکی، کافی است که دریافت‌کننده شماره چک را به بانک یا صرافی بدهد و مبلغ چک را دریافت کند. این روند باعث می‌شود که چک الکترونیکی دارای سرعت بیشتری نسبت به چک کاغذی باشد که ممکن است مراحل زمان‌گیری مانند حمل و نقل، نگهداری، تایید و وصول داشته باشد.

– صرفه‌جویی در مصرف کاغذ: چک الکترونیکی با حذف نیاز به کاغذ و جوهر، می‌تواند باعث صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست شود. برای چک کاغذی، لازم است که کاغذ و جوهر امنیتی تهیه شود که این خود ممکن است هزینه‌بر و زیان‌بار برای محیط زیست باشد. همچنین چک کاغذی ممکن است پس از مدتی خراب شود و نیاز به دور انداختن داشته باشد که این خود می‌تواند باعث ایجاد زباله و آلودگی شود. اما چک الکترونیکی به صورت دیجیتال ذخیره می‌شود و نیازی به کاغذ و جوهر ندارد و می‌تواند باعث کاهش مصرف کاغذ و جوهر شود.

معایب چک الکترونیکی

چک الکترونیکی برای کسب و کارها و مشتریان معایبی هم دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

– نیاز به اینترنت: چک الکترونیکی برای صدور، انتقال و نقد کردن نیاز به اینترنت دارد. این ممکن است برای کسب و کارها و مشتریانی که دسترسی به اینترنت ندارند یا اینترنت آنها ضعیف است، مشکل ایجاد کند. همچنین اینترنت ممکن است دچار قطعی یا کندی شود که این خود می‌تواند باعث تأخیر یا عدم انجام تراکنش شود

– محدودیت سامانه‌های چکنو و نهاب: چک الکترونیکی برای صدور، انتقال و نقد کردن به سامانه‌های چکنو و نهاب وابسته است. این سامانه‌ها ممکن است دچار اشکال فنی یا انسداد شوند که این خود می‌تواند باعث عدم دسترسی به چک الکترونیکی شود. همچنین سامانه‌های چکنو و نهاب ممکن است دچار حملات سایبری شوند که این خود می‌تواند باعث از دست رفتن یا دزدیده شدن چک الکترونیکی شود.

– مقاومت در برابر تغییر: چک الکترونیکی یک روش پرداخت نوین است که ممکن است برای کسب و کارها و مشتریانی که عادت به استفاده از چک کاغذی دارند، ناشناخته و نامأنوس باشد. این ممکن است باعث شود که کسب و کارها و مشتریان مقاومت در برابر تغییر از چک کاغذی به چک الکترونیکی نشان دهند و از پذیرش چک الکترونیکی خودداری کنند. برای حل این مشکل، لازم است که کسب و کارها و مشتریان را از مزایای چک الکترونیکی آگاه کنند و آموزش‌های لازم را برای استفاده از چک الکترونیکی به آنها بدهند.

راهنمای کاربری چک الکترونیکی برای متقاضیان و دریافت‌کنندگان

متقاضیان چک الکترونیکی

متقاضیان چک الکترونیکی افرادی هستند که می‌خواهند یک چک الکترونیکی را صادر کنند و به فرد دیگری پرداخت کنند. برای این کار، متقاضیان چک الکترونیکی باید مراحل زیر را طی کنند:

– ثبت نام در سامانه چکنو یا نهاب: برای صدور چک الکترونیکی، لازم است که متقاضیان در یکی از سامانه‌های چکنو یا نهاب ثبت نام کنند. برای ثبت نام، متقاضیان باید اطلاعات شخصی خود را مانند نام و نام خانوادگی، شماره ملی، شماره تلفن همراه، آدرس ایمیل و غیره وارد کنند و یک رمز عبور انتخاب کنند. همچنین متقاضیان باید یک امضای الکترونیکی تهیه کنند که می‌تواند با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، کارت هوشمند، تشخیص چهره یا اثر انگشت انجام شود. پس از ثبت نام، متقاضیان یک شناسه کاربری و یک کد رهگیری دریافت می‌کنند که برای ورود به سامانه و پیگیری تراکنش‌ها مورد نیاز است.

– شارژ حساب کاربری: برای صدور چک الکترونیکی، لازم است که متقاضیان حساب کاربری خود را در سامانه چکنو یا نهاب شارژ کنند. برای شارژ حساب کاربری، متقاضیان می‌توانند از روش‌های مختلفی مانند انتقال از حساب بانکی، پرداخت از طریق درگاه اینترنتی، خرید کارت شارژ و غیره استفاده کنند. مبلغ شارژ حساب کاربری معادل مبلغ چک‌هایی است که متقاضیان می‌توانند صادر کنند.

– صدور چک الکترونیکی: برای صدور چک الکترونیکی، متقاضیان باید وارد سامانه چکنو یا نهاب شوند و با رمز عبور خود وارد شوند. سپس از منوی صدور چک، گزینه صدور چک الکترونیکی را انتخاب کنند. در این مرحله، متقاضیان باید مشخصات چک را وارد کنند. این مشخصات شامل مبلغ چک، تاریخ سررسید، نام و شماره ملی دریافت‌کننده، نوع چک (قابل انتقال یا غیرقابل انتقال) و توضیحات اختیاری است. سپس متقاضیان باید امضای الکترونیکی خود را وارد کنند و درخواست صدور چک را تأیید کنند. پس از انجام این مراحل، یک چک الکترونیکی با شماره یکتا ایجاد می‌شود و متقاضیان می‌توانند شماره چک را به دریافت‌کننده بدهند. متقاضیان همچنین می‌توانند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به دریافت‌کننده ارسال کنند.

دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی

دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی افرادی هستند که یک چک الکترونیکی را از متقاضیان دریافت کرده‌اند و می‌خواهند آن را انتقال یا نقد کنند. برای این کار، دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی باید مراحل زیر را حل کنند:

– ثبت نام در سامانه چکنو یا نهاب: برای انتقال یا نقد کردن چک الکترونیکی، لازم است که دریافت‌کنندگان در یکی از سامانه‌های چکنو یا نهاب ثبت نام کنند. برای ثبت نام، دریافت‌کنندگان باید اطلاعات شخصی خود را مانند نام و نام خانوادگی، شماره ملی، شماره تلفن همراه، آدرس ایمیل و غیره وارد کنند و یک رمز عبور انتخاب کنند. همچنین دریافت‌کنندگان باید یک امضای الکترونیکی تهیه کنند که می‌تواند با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، کارت هوشمند، تشخیص چهره یا اثر انگشت انجام شود. پس از ثبت نام، دریافت‌کنندگان یک شناسه کاربری و یک کد رهگیری دریافت می‌کنند که برای ورود به سامانه و پیگیری تراکنش‌ها مورد نیاز است.

– انتقال چک الکترونیکی: برای انتقال چک الکترونیکی، دریافت‌کنندگان باید وارد سامانه چکنو یا نهاب شوند و با رمز عبور خود وارد شوند. سپس از منوی انتقال چک، گزینه انتقال چک الکترونیکی را انتخاب کنند. در این مرحله، دریافت‌کنندگان باید شماره چک را وارد کنند و جزئیات چک را بررسی کنند. سپس دریافت‌کنندگان باید نام و شماره ملی فردی که می‌خواهند چک را به او انتقال دهند را وارد کنند و درخواست انتقال چک را تأیید کنند. پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی به فرد دیگری انتقال می‌یابد و دریافت‌کنندگان می‌توانند شماره چک را به فرد جدید بدهند. دریافت‌کنندگان همچنین می‌توانند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به فرد جدید ارسال کنند.

– نقد کردن چک الکترونیکی: برای نقد کردن چک الکترونیکی، دریافت‌کنندگان باید به بانک یا صرافی مراجعه کنند و شماره چک را به کارمند بدهند. کارمند با استفاده از سامانه چکنو یا نهاب، جزئیات چک را بررسی کند و مبلغ چک را از حساب صادرکننده کسر کند. سپس کارمند مبلغ چک را به دریافت‌کننده پرداخت کند. این پرداخت می‌تواند به صورت نقد یا انتقال به حساب دریافت‌کننده انجام شود. سپس کارمند رسید پرداخت را به دریافت‌کننده بدهد. پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی نقد شده و دریافت‌کنندگان می‌توانند مبلغ چک را به کار خود بگیرند.

معرفی ابزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز برای استفاده از چک الکترونیکی

ابزارها و نرم‌افزارهای مورد نیاز

برای استفاده از چک الکترونیکی، لازم است که دارای ابزارها و نرم‌افزارهای زیر باشید:

– امضای الکترونیکی: برای صدور چک الکترونیکی، لازم است که دارای یک امضای الکترونیکی باشید. امضای الکترونیکی یک روشی است که با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، اعتبار و اصالت چک را تضمین می‌کند. برای تهیه امضای الکترونیکی، می‌توانید از روش‌های مختلفی مانند کارت هوشمند، تشخیص چهره یا اثر انگشت، نرم‌افزارهای امضای الکترونیکی و غیره استفاده کنید.

– سامانه چکنو یا نهاب: برای صدور، انتقال و نقد کردن چک الکترونیکی، لازم است که در یکی از سامانه‌های چکنو یا نهاب ثبت نام کنید. این سامانه‌ها به شما امکان می‌دهند که چک الکترونیکی خود را مدیریت کنید و پیگیری و رفع اختلاف‌ها را انجام دهید. برای ثبت نام در این سامانه‌ها، لازم است که اطلاعات شخصی خود را وارد کنید و یک رمز عبور انتخاب کنید. برای دسترسی به این سامانه‌ها، می‌توانید از روش‌های مختلفی مانند وب‌سایت، اپلیکیشن موبایل، تلگرام و غیره استفاده کنید.

بانک هایی که خدمات چک الکترونیکی(دیجیتال) را ارائه می دهند

در حال حاضر بانک های صادرات، تجارت، پارسیان، رفاه، کشاورزی، رسالت و پاسارگاد در حال ارئه خدمات چک دیجیتال هستند، اخیرا بانک ملت نیز طی پیامکی به مشتریان خود اعلام نمود که به جمع بانک های ارائه دهنده چک الکترونیکی پیوسته است و احتمالا در زمانی که شما در حال خواندن این مقاله هستید بانک های آینده، قرض‌الحسنه مهر ایران، توسعه تعاون و سپه نیز به این گروه پیوسته باشند، زیرا به لحاظ تست فنی محصول آزمون این بانک‌ها موفق بوده

بررسی قوانین و مقررات مربوط به چک الکترونیکی در ایران

قوانین و مقررات

برای استفاده از چک الکترونیکی، لازم است که قوانین و مقررات زیر را رعایت کنید:

– قانون چک: قانون چک مصوب ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی، مبنای حقوقی چک الکترونیکی است. این قانون در ماده ۱ تبصره ۱۱ می‌گوید: «چک الکترونیکی یا داده پیام، داده‌ای است که از طریق وسایل الکترونیکی ایجاد می‌شود و با درج امضای الکترونیکی بر روی آن، اعتبار می‌یابد و مشمول قوانین و مقررات مرتبط با چک کاغذی است». بنابراین، چک الکترونیکی همان ماهیت و کارکرد چک کاغذی را دارد و شخص با صدور چنین چکی به بانک محال علیه دستور پرداخت وجه به دیگری از حساب جاری خود را می‌دهد. اما هیچ برگه کاغذی صادر نمی‌گردد و صرفا شخص از طریق فضای مجازی اقدام به صدور و ثبت چک می‌نماید.

– دستورالعمل چک الکترونیکی: دستورالعمل چک الکترونیکی مصوب ۱۴۰۰ بانک مرکزی، مقررات اجرایی چک الکترونیکی است. این دستورالعمل در ماده ۱ می‌گوید: «چک الکترونیکی یا داده پیام، داده‌ای است که از طریق وسایل الکترونیکی ایجاد می‌شود و با درج امضای الکترونیکی بر روی آن، اعتبار می‌یابد و مشمول قوانین و مقررات مرتبط با چک کاغذی است». این دستورالعمل در موارد مختلفی مانند شرایط صدور، انتقال، نقد، برگشت، اختلاف، تضمین و مجازات چک الکترونیکی، توضیحات و راهنمایی‌های لازم را ارائه می‌دهد.

– سامانه‌های مرتبط با چک الکترونیکی: برای صدور، انتقال و نقد کردن چک الکترونیکی، لازم است که از سامانه‌های مرتبط با چک الکترونیکی استفاده کنید. این سامانه‌ها عبارتند از:

    – سامانه چک امن دیجیتال بانک مرکزی (چکاد): این سامانه مسئول ثبت، تایید و پرداخت چک الکترونیکی است. این سامانه با استفاده از امضای الکترونیکی، اعتبار و اصالت چک را تضمین می‌کند. این سامانه با سامانه‌های صیاد، چکاوک و ساتنا ارتباط دارد.

سامانه چکاد حدود ۳۰ خدمت آنلاین به کاربران خود ارائه می‌کند؛ امکان فعال‌سازی سرویس، درخواست دسته چک، صدور چک دیجیتالی، وصول درون‌بانکی و بین‌بانکی چک، انتقال چک، ضمانت چک دیجیتالی، ابطال و مسدودی چک و کارتابل مشاهده چک‌های دریافتی تعدادی از خدمات سامانه چکاد است. با استفاده از سامانه چکاد، دسته‌چک کاغذی به مشتری تحویل داده نمی‌شود و همه فرایندها به صورت غیرحضوری و روی موبایل یا رایانه قابل انجام است.

    – سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد): این سامانه مسئول صدور دسته چک الکترونیکی است. این سامانه با استفاده از کد شهاب، شناسایی و اعطای دسته چک به مشتریان بانکی را انجام می‌دهد. این سامانه با سامانه چکاد ارتباط دارد.

    – سامانه چکاوک: این سامانه مسئول تبادل اطلاعات چک الکترونیکی بین بانک‌ها است. این سامانه با استفاده از کد شهاب، اطلاعات چک را بین بانک محال علیه و بانک عامل انتقال می‌دهد. این سامانه با سامانه چکاد ارتباط دارد.

    – سامانه ساتنا: این سامانه مسئول پردازش تراکنش‌های چک الکترونیکی است. این سامانه با استفاده از کد شهاب، مبلغ چک را از حساب صادرکننده کسر و به حساب دریافت‌کننده واریز می‌کند. این سامانه با سامانه چکاد ارتباط دارد.

با توجه به بررسی انجام شده، می‌توان گفت که برای استفاده از چک الکترونیکی، لازم است که قوانین و مقررات مربوط به چک الکترونیکی را رعایت کنید. این قوانین و مقررات شامل قانون چک، دستورالعمل چک الکترونیکی و سامانه‌های مرتبط با چک الکترونیکی است. این قوانین و مقررات به شما امکان می‌دهند که به راحتی چک الکترونیکی خود را صادر، انتقال و نقد کنید. این باعث می‌شود که چک الکترونیکی دارای امنیت بالا، سرعت زیاد، صرفه‌جویی در مصرف کاغذ و حذف مراحل زمان‌گیر باشد. بنابراین، می‌توان گفت که چک الکترونیکی یک روش پرداخت نوین و موثر است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای چک کاغذی باشد.

ارائه راهنمای آموزشی برای صادرکنندگان و دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی

صادرکنندگان چک الکترونیکی

صادرکنندگان چک الکترونیکی افرادی هستند که می‌خواهند یک چک الکترونیکی را صادر کنند و به فرد دیگری پرداخت کنند. برای این کار، صادرکنندگان چک الکترونیکی باید مراحل زیر را طی کنند:

ثبت نام در سامانه چکنو یا نهاب

برای استفاده از سامانه چکاد، مشتریان ابتدا باید برنامه هامون را بر روی تلفن همراه خود نصب کرده و امضای الکترونیکی خود را ثبت کنند. سپس اپلیکیشن بانک مرتبط با حساب جاری خود را بر روی موبایل نصب کنند و سامانه چکاد را فعال نمایند.
برای افرادی که قصد دارند از خدمات مرتبط با صدور، ثبت، تأیید، انتقال و دریافت وجه چک الکترونیکی استفاده کنند، نحوه ورود به سامانه چکاد بانک مرکزی به دو روش زیر فراهم شده است:

ورود به سایت برنامه چک امن دیجیتال چکاد از طریق برنامه موبایل

اولین گزینه برای ورود به سامانه از طریق برنامه موبایل این است. در این روش متقاضی با مراجعه به وب‌سایت بانکی که در آن حساب جاری دارد، اقدام به دانلود برنامه موبایل آن بانک می‌نماید. پس از دانلود و نصب برنامه بر روی گوشی موبایل، با استفاده از نام کاربری و کلمه عبوری که در هنگام ثبت‌نام دریافت کرده است، می‌تواند وارد سامانه شود.

ورود به سایت برنامه چک امن دیجیتال چکاد از طریق سایت بانک

برای ورود به سامانه از طریق سایت بانک، افرادی که حساب جاری در آن بانک دارند، باید به وب‌سایت بانک مراجعه کنند. از قسمت خدمات الکترونیکی بانک و با استفاده از گزینه همراه بانک یا نسخه وب همراه بانک (بسته به بانک)، می‌توانند به صفحه ورود به برنامه چک امن دیجیتال چکاد دسترسی پیدا کنند. لطفاً به‌یاد داشته باشید که این گزینه در بعضی از بانک‌ها، مانند بانک صادرات، در دسترس است و برخی دیگر از بانک‌ها، نسخه موبایلی همراه بانک را ارائه می‌دهند.

دریافت چک الکترونیک از سامانه چکاد

پس از ورود به سامانه، شما به‌عنوان متقاضی می‌توانید چک‌های الکترونیکی خود را ثبت کنید. برای این کار، می‌توانید از طریق اپلیکیشن‌های معتبر پرداخت موبایل یا سایت بانکی خود، نسبت به ثبت اطلاعات مرتبط با چک (صدور، ثبت، تأیید و نقد چک‌ها) اقدام کنید.

با انتخاب گزینه “درخواست صدور دسته‌چک دیجیتال”، شما می‌توانید با انتخاب شماره حساب جاری خود و تعیین تعداد برگه دسته‌چک، یک پیامک حاوی رمز یک‌بار مصرف دریافت کرده و درخواست خود برای صدور دسته‌چک دیجیتال را به بانک موردنظر ارسال کنید. پس از پیروی از مراحل اداری و کنترل‌های مورد نیاز در شعبه افتتاح حساب، دسته‌چک دیجیتال برای شما صادر خواهد شد.
• مشاهده دسته‌چک‌های صادرشده و برگه‌های چک دیجیتال: شما می‌توانید با انتخاب گزینه “دریافت اطلاعات دسته‌چک” در همراه‌بانک، دسته‌چک‌های صادر شده و برگه‌های چک دیجیتال خود را مشاهده کنید. این اطلاعات شامل وضعیت چک‌ها (قابل صدور، مصرف‌شده، نقدشده یا باطل‌شده) نیز خواهد بود.
• صدور چک: برای صدور چک در همراه بانک، یکی از برگه‌های چک صادرنشده خود را انتخاب کرده و کد ملی گیرنده چک را وارد نمایید. سپس مبلغ چک، تاریخ سررسید و شرح صدور چک را وارد کنید و در ادامه امضای دیجیتال خود را از طریق برنامه هامون انجام دهید.
• مشاهده چک‌های دریافتی: برای دسترسی به این لیست، ابتدا امضای الکترونیکی خود را از طریق برنامه هامون ثبت کنید و سپس در همراه بانک لیست چک‌های دریافتی را مشاهده نمایید.

شارژ حساب کاربری

برای صدور چک الکترونیکی، لازم است که صادرکنندگان حساب کاربری خود را در سامانه چکنو یا نهاب شارژ کنند. برای شارژ حساب کاربری، صادرکنندگان می‌توانند از روش‌های مختلفی مانند انتقال از حساب بانکی، پرداخت از طریق درگاه اینترنتی، خرید کارت شارژ و غیره استفاده کنند. مبلغ شارژ حساب کاربری معادل مبلغ چک‌هایی است که صادرکنندگان می‌توانند صادر کنند.

صدور چک الکترونیکی

برای صدور چک الکترونیکی، صادرکنندگان باید وارد سامانه چکنو یا نهاب شوند و با رمز عبور خود وارد شوند. سپس از منوی صدور چک، گزینه صدور چک الکترونیکی را انتخاب کنند. در این مرحله، صادرکنندگان باید مشخصات چک را وارد کنند. این مشخصات شامل مبلغ چک، تاریخ سررسید، نام و شماره ملی دریافت‌کننده، نوع چک (قابل انتقال یا غیرقابل انتقال) و توضیحات اختیاری است. سپس صادرکنندگان باید امضای الکترونیکی خود را وارد کنند و درخواست صدور چک را تأیید کنند. پس از انجام این مراحل، یک چک الکترونیکی با شماره یکتا ایجاد می‌شود و صادرکنندگان می‌توانند شماره چک را به دریافت‌کننده بدهند. صادرکنندگان همچنین می‌توانند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به دریافت‌کننده ارسال کنند.

دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی

دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی افرادی هستند که یک چک الکترونیکی را از صادرکنندگان دریافت کرده‌اند و می‌خواهند آن را انتقال یا نقد کنند. برای این کار، دریافت‌کنندگان چک الکترونیکی باید مراحل زیر را طی کنند:

ثبت نام در سامانه چکنو یا نهاب

برای انتقال یا نقد کردن چک الکترونیکی، لازم است که دریافت‌کنندگان در یکی از سامانه‌های چکنو یا نهاب ثبت نام کنند. برای ثبت نام، دریافت‌کنندگان باید اطلاعات شخصی خود را مانند نام و نام خانوادگی، شماره ملی، شماره تلفن همراه، آدرس ایمیل و غیره وارد کنند و یک رمز عبور انتخاب کنند. همچنین دریافت‌کنندگان باید یک امضای الکترونیکی تهیه کنند که می‌تواند با استفاده از کلید‌های عمومی و خصوصی، کارت هوشمند، تشخیص چهره یا اثر انگشت انجام شود. پس از ثبت نام، دریافت‌کنندگان یک شناسه کاربری و یک کد رهگیری دریافت می‌کنند که برای ورود به سامانه و پیگیری تراکنش‌ها مورد نیاز است.

انتقال چک الکترونیکی

برای انتقال چک الکترونیکی، دریافت‌کنندگان باید وارد سامانه چکنو یا نهاب شوند و با رمز عبور خود وارد شوند. سپس از منوی انتقال چک، گزینه انتقال چک الکترونیکی را انتخاب کنند. در این مرحله، دریافت‌کنندگان باید شماره چک را وارد کنند و جزئیات چک را بررسی کنند. سپس دریافت‌کنندگان باید نام و شماره ملی فردی که می‌خواهند چک را به او انتقال دهند را وارد کنند و درخواست انتقال چک را تأیید کنند. پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی به فرد دیگری انتقال می‌یابد و دریافت‌کنندگان می‌توانند شماره چک را به فرد جدید بدهند. دریافت‌کنندگان همچنین می‌توانند چک را از طریق پیامک، ایمیل، تلگرام و غیره به فرد جدید ارسال کنند.

نقد کردن چک الکترونیکی

برای نقد کردن چک الکترونیکی، دریافت‌کنندگان باید به بانک یا صرافی مراجعه کنند و شماره چک را به کارمند بدهند. کارمند با استفاده از سامانه چکنو یا نهاب، جزئیات چک را بررسی کند و مبلغ چک را از حساب صادرکننده کسر کند. سپس کارمند مبلغ چک را به دریافت‌کننده پرداخت کند. این پرداخت می‌تواند به صورت نقد یا انتقال به حساب دریافت‌کننده انجام شود. سپس کارمند رسید پرداخت را به دریافت‌کننده بدهد. پس از انجام این مراحل، چک الکترونیکی نقد شده و دریافت‌کنندگان می‌توانند مبلغ چک را به کار خود بگیرند.

نحوه دریافت دسته چک الکترونیکی؟
ثبت نام در چکاد مطابق آموزش های قید شده در متن به شرط آن که بانک شما به چکاد پیوسته باشد و خدمات آن را پوشش دهد.

از چه بانک هایی می توان دست چک الکترونیکی گرفت؟
صادرات، تجارت، پارسیان، رفاه، کشاورزی، رسالت، پاسارگاد و ملت

آیا دسته چک الکترونیکی بگیرم؟
بله، زیرا طبق توضیحات متن بسیار امن تر از دسته چک کاغذی می باشد اما ارزش قانونی آن تفاوتی ندارد.