مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه در نرم افزار حسابداری ثبت می شود؟ شاید شما هم بارها عبارت مالیات بر ارزش افزوده را در فاکتورهای خرید دیده باشید ، اما در مورد آن اطلاعات زیادی نداشته باشید. در ادامه این مقاله به بررسی این نوع از مالیات می پردازیم و نحوه ثبت آن در حسابداری را آموزش می دهیم.
تعریف مالیات ارزش افزوده
همانطور که می دانید یکی از روش های تامین بودجه مالی کشور اخذ مالیات از مودیان مالیاتی است و مالیات ارزش افزوده یکی از انواع مالیاتی است که نه تنها در کشور ما بلکه در بیش از 160 کشور برقرار است و اخذ می شود. مالیات بر ارزش افزوده یا VAT از دسته مالیت های غیر مستقیم است که بر روی هر کالا از مرحله تولید تا فروش و توزیع اخذ می شود.
یک کالا یا محصول از زمان خرید مواد اولیه تا زمانیکه به مرحله فروش می رسد دستخوش تغییراتی می شود که هر مرحله آن شامل مالیات ارزش افزوده می شود که در ابتدا برای خرید مواد اولیه تولید کننده مالیات آن را پرداخت می کند و در مراحل بعدی زمانیکه کالا به مشتری تحویل داده می شود از خریدار آن را دریافت می کنند.
مبلغ مالیات بر ارزش افزوده
مبلغ مالیات برارزش افزوده بستگی به هزینه ای دارد که برای آن کالا یا محصول شده است و تولید کنندگان یا فروشندگان محصولات و کالاها صرفا بار مالیاتی را منتقل می کنند و در هر مرحله از زنجیره تولید به ازای هر مرحله مالیاتی به عنوان ارزش افزوده به آن اضافه می شود.
براساس ماده 3 قانون مالیات ارزش افزوده در سازمان مالیات کشور به صورت زیر تعریف می شود:
“مالیات بر ارزش افزوده: مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.”
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
در هر کشوری که قانون مالیات های ارزش افزوده در آن اجرا می شود با توجه به شرایط اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی آن کشور نرخ متفاوتی را برای اخذ این مالیات تصویب می کنند. در حال حاضر در کشور ما نرخ مالیات بر ارزش افزوده برابر 9 درصد است.
اکثر کالاهای مصرفی با احتساب ارزش افزوده به دست مصرف کننده می رسد. اکثر کشورها برای کالاهای اساسی و مورد نیاز مانند داروها و مواد خوراکی برای جلوگیری از افزایش قیمت های بیشتر این مالیات را اضافه نمی کنند.
همچنین برای اکثر کالاها و محصولات صادراتی این نرخ نیز صفر است به این دلیل که در مقصد مالیات این محصولات اخذ خواهد شد. در ادامه کالاهای معاف از مالیات ارزش افزوده را بررسی می کنیم.
انواع مالیات برارزش افزوده
برخلاف باور عموم افراد که تصور می کنند مالیات ارزش افزوده فقط بر عهده مصرف کننده نهایی است براساس تعریف یک محصول یا کالا در هر مرحله از زنجیره تولید شامل این مالیات می شود و به سه نوع زیر تقسیم می شود:
- نوع تولیدی
- نوع درآمدی
- نوع مصرفی
قوانین مالیات ارزش افزوده
ماده 1- عرضه کالاها و ارائه خدمات در ایران و همچنین واردات و صادرات آنها مشمول مقررات این قانون می‌باشد.
ماده 2- منظور از مالیات در این قانون، به استثناءموارد مندرج در فصول هشتم و نهم، مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد.
ماده 3- ارزش افزوده در این قانون، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین می‌باشد.
ماده 4- عرضه کالا در این قانون، انتقال کالا از طریق هر نوع معامله است.
تبصره
کالاهای موضوع این قانون که توسط مؤدی خریداری، تحصیل یا تولید می‌شود در صورتی که برای استفاده شغلی به عنوان دارایی در دفاتر ثبت گردد یا برای مصارف شخصی برداشته شود، عرضه کالا به خود محسوب و مشمول مالیات خواهد شد.
ماده 5- ارائه خدمات در این قانون، به استثناءموارد مندرج در فصل نهم، انجام خدمات برای غیر در قبال ما به‌ازاء می‌باشد.
ماده 6- واردات در این قانون، ورود کالا یا خدمت از خارج از کشور یا از مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی به قلمرو گمرکی کشور می‌باشد.
ماده 7- صادرات در این قانون، صدور کالا یا خدمت به خارج از کشور یا به مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی می‌باشد.
ماده 8- اشخاصی که به عرضه کالا و ارائه خدمت و واردات و صادرات آنها مبادرت می‌‌نمایند، به‌عنوان مؤدی شناخته شده و مشمول مقررات این‌قانون خواهند بود.
ماده 9- معاوضه کالاها و خدمات در این قانون، عرضه کالا یا خدمت از طرف هر یک از متعاملین تلقی و به طور جداگانه مشمول مالیات می‌باشد.
ماده 10- هر سال شمسی به چهار دوره مالیاتی سه ماهه، تقسیم می‌شود. در صورتی که شروع یا خاتمه فعالیت مؤدی در خلال یک دوره مالیاتی باشد، زمان فعالیت مؤدی طی دوره مربوط یک دوره مالیاتی تلقی می‌شود.
وزیر امور اقتصادی و دارایی مجاز است با پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور مدت دوره مالیاتی را برای هر گروه از مؤدیان دویا یک ماهه تعیین نماید.
ماده 11- تاریخ تعلق مالیات به شرح زیر است :
الف ـ در مورد عرضه کالا:
1- تاریخ صورتحساب، تاریخ تحویل کالا یا تاریخ تحقق معامله کالا، هر کدام که مقدم باشد، حسب مورد؛
2- در موارد مذکور در تبصره ماده(4) این قانون، تاریخ ثبت دارایی در دفاتر یا تاریخ شروع‌استفاده، هرکدام‌که مقدم باشد یا تاریخ‌برداشت، حسب‌مورد؛
3- در مورد معاملات موضوع ماده (9) این قانون، تاریخ معاوضه.
ب‌ـ در مورد ارائه خدمات:
1- تاریخ صورتحساب یا تاریخ ارائه خدمت، هرکدام که مقدم باشد حسب مورد؛
2- در مورد معاملات موضوع ماده (9) این قانون، تاریخ معاوضه.
ج ـ در مورد صادرات و واردات:
در مورد صادرات، هنگام صدور (از حیث استرداد) و در مورد واردات تاریخ ترخیص کالا از گمرک و درخصوص خدمت، تاریخ پرداخت مابه ازاء.
تبصره- در صورت استفاده از ماشینهای صندوق، تاریخ تعلق مالیات، تاریخ ثبت معامله در ماشین می‌باشد.
چه کالاهایی معاف از ارزش افزوده هستند؟
در ماده قانون مالیات برارزش افزوده معافیت هایی برای یک سری کالا و خدمات در نظر گرفته شده است که ما آن ها را به 13 دسته زیر خلاصه کرده ایم:
- محصولات کشاورزی و دامی شامل: دام و طیور، خوراک دام و طیور، آبزیان، زنبور عسل، نوغان، محصولات کشاورزی خام و غیرفرآوری، کود، نهال، بذر و سم
- انواع مواد غذایی شامل: آرد خبازی، شکر، قند، شیر خشک، نان، پنیر، روغن نباتی، شیر، سویا، قند و گوشت
- محصولات و خدمات آموزشی و پژوهشی طبق قانون مندرج، کاغذ چاپ، مطبوعات، کتاب و تحریر
- انواع خدمات بانکی و اعتباری، بانک‌ها، موسسات، صندوق‌های مختلف
- انواع خدمات حمل‌ونقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای
- دارو، لوازم و خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی
- کالاهای اهدایی به وزارت‌خانه و موسسات دولتی
- خدمات مشمول مالیات درآمد حقوق طبق قانون
- اقلام و تجهیزات نظامی و امنیتی مختلف
- تجهیزات ناوبری فرودگاهی
- صادرات کالا و خدمات
- اموال غیرمنقول
- فرش دستبافت
ثبت ارزش افزوده در حسابداری
برای ثبت این مالیات در حسابداری ابتدا باید سرفصل های زیر را ایجاد کنید:
۱. سرفصل “مالیات بر ارزش افزوده خرید” در زیر سرفصل کل “سایر حساب‌های دریافتنی” برای ثبت در زمان خرید
۲. سرفصل “مالیات بر ارزش افزوده فروش” در زیر سرفصل کل “سایر حساب‌های پرداختنی” برای ثبت در زمان فروش
این نکته را بخاطر داشته باشید که می توانید از یکی از سرفصل های گفته شده در طول سال استفاده کرد و در انتهای سال در صورتی که با ماهیت حساب اختلاف داشت مانده را به حساب دیگر منتقل کنید