حسابداری یکی از مشاغل مهم و حساس در کسب و کارهای مختلف است که این روزها برنامه حسابداری آنلاین اندروید نیز کمک بزرگی به حسابداران کرده است. یک حسابدار باید اطلاعات مالی یک شرکت را ثبت و طبقه‌بندی کرده و گزارش‌های مالی دقیقی را برای ارائه به مدیریت مجموعه تهیه کند. قدمت دانش حسابداری به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. بر اساس شواهد به دست آمده در دوران باستان برای محاسبه موجودی انبارها از نوشتن اعداد و علائمی خاص استفاده می‌شده است. در این مطلب قصد داریم تا شما را با تاریخچه حسابداری در ایران و جهان آشنا کنیم بنابراین اگر علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر درباره این بخش از تاریخ تمدن بشری هستید به شما پیشنهاد می‌کنیم با ما تا انتها این مطلب از سامیار همراه باشید.
آشنایی با تاریخچه حسابداری در جهان
حسابداری یکی از مشاغل پرطرفدار است که سالانه داوطلبان زیادی برای ورود به این رشته در دانشگاه‌های مختلف پذیرش می‌شوند. اگر قصد دارید در آینده یک حسابدار توانا و دقیق باشید، شاید بد نباشد قبل از هر چیزی با انواع حسابداری و تاریخچه این حرفه آشنا شوید! تاریخچه علم حسابداری را می‌توان به چندین بخش مختلف تقسیم‌بندی کرد زیرا هر یک از این بخش‌ها در شکل‌گیری دانش کنونی حسابداری نقش مهمی ایفا کرده‌اند.
حسابداری در بین‌النهرین، مصر، یونان و روم باستان
اکتشافات باستانی در کشورهایی که دارای قدمتی طولانی هستند نشان می‌دهد که بشر از ابتدا برای انجام محاسبات نیاز به استفاده از اعداد داشته است. اکنون می‌دانیم که در مصر باستان افرادی وظیفه بررسی تعداد کالاهای موجود در خزانه‌های سلطنتی را بر عهده داشته‌اند. شواهد نشان می‌دهد که افرادی برای انجام این کار انتخاب می‌شدند که از دقت بالایی برخوردار بودند و می‌توانستند گزارش‌هایی از موجودی و کسری‌های انبارهای کالا یا خزانه‌ها تهیه کنند. همچنین استخوان‌های حکاکی شده‌ای در مقبره پادشاهان مصری کشف شده است که به کیسه‌های کتان، روغن و… متصل بوده‌اند.
حکاکی بر روی استخوان‌ها نشان می‌دهد که از این استخوان‌ها به عنوان برچسبی برای نشان دادن مقدار کالای موجود در داخل کیسه‌ها استفاده می‌شده است. شواهد دیگری که می‌تواند نشان‌دهنده قدمت طولانی علم حسابداری باشد، لوح‌های گلی متعلق به بازرگانان بین‌النهرین است. بر روی این لوح‌های گلی اطلاعاتی در مورد کالاهای خریداری شده یا فروخته شده به تاجران دیگر نوشته شده است. همچنین اسناد تاریخی کشف شده در یونان نیز وجود نظام بانکداری در قرن‌ها پیش را اثبات می‌کند. بر اساس این اسناد پول‌های رایج در آن دوران را به افراد مختلف قرض می‌دادند یا از شهری به شهر دیگر منتقل می‌کردند.
تاریخچه حسابداری در قرن چهاردهم میلادی
انتشار کتابی با عنوان حسابداری دو طرفه در قرن چهاردهم میلادی توسط لوکا پاچیولی یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین اتفاقات در شکل‌گیری حسابداری امروزی است. کتاب حسابداری دو طرفه در همان سال‌های ابتدایی به چندین زبان مختلف ترجمه شد که نشان‌دهنده اهمیت مفاهیم نوشته شده در این کتاب است. در واقع اصول حسابداری که در کتاب پاچیولی شرح داده شده است اکنون نیز با تغییرات اندکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حسابدار مدرن در قرن نوزدهم میلادی
حسابداری مدرن در سال 1854 در کشور اسکاتلند به وجود آمد. در این زمان ملکه ویکتوریا با فرستادن یک اجازه‌نامه سلطنتی به موسسه حسابداران در گلاسکو باعث ایجاد حرفه‌ای به نام حسابدار خبره (CA) شد. به همین دلیل امروزه می‌توانید قدیمی‌ترین شرکت‌های حسابداری را در کشور اسکاتلند مشاهده کنید. سال‌ها بعد حسابداران خبره به امریکا رفتند تا کار حسابرسی سرمایه‌گذاری‌های کشور بریتانیا را در امریکا انجام دهند. همچنین جالب است بدانید که برخی از حسابداران خبره در کشور امریکا باقی ماندند و انجمن حسابداران رسمی امریکا (AICPA) را تأسیس کردند.
ایجاد استانداردهای حسابداری مدرن در قرن بیستم
اگر نگاهی به تاریخچه حسابداری در قرن بیستم بیندازید متوجه می‌شوید که استانداردهای حسابداری مدرن در این سال‌ها پیشرفت زیادی داشته است؛ زیرا کمیسیون بورس و اوراق بهادار، هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) و هیئت استانداردهای حسابداری دولتی (GAAP) در کشور امریکا در قرن بیستم میلادی تأسیس شدند که هر کدام از این سازمان‌ها نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری استانداردهای حسابداری مدرن ایفا کردند.
آشنایی با تاریخ معاصر حسابداری در ایران
در قسمت قبل با تاریخچه حسابداری در جهان آشنا شدید. اما حسابداری در ایران گونه شکل گرفت؟ تاریخ معاصر حسابداری در ایران را می‌توان به دو بخش حسابداری از مشروطه تا اوایل دهه چهل و حسابداری از دهه چهل تاکنون تقسیم کرد که در ادامه به بررسی وضعیت علم حسابداری در این دو بخش تاریخی می‌پردازیم.
تاریخچه حسابداری از مشروطه تا اوایل دهه چهل
آغاز حسابداری نوین با پیروزی انقلاب مشروطه در ایران همراه بود. در این دوران کشور از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردار نبود و نیاز به تأمین کسری بودجه دولت و تأمین منابعی برای پس دادن وام‌های خارجی داشت؛ به همین دلیل اولین قوانین مالی و اقتصادی کشور در دوره دوم مجلس شورای ملی به تصویب رسید تا نقطه آغازی برای پیدایش مفاهیم و ابزارهای حسابداری به خصوص حسابداری دولتی باشد.
در دوره دوم مجلس شورای ملی علاوه بر اولین قوانین مالیاتی، نخستین قوانین تجاری و حسابداری دولتی نیز تصویب و ابلاغ شد. همچنین با احداث بانک ملی ایران تعدادی از محصلان برای یادگیری علوم حسابداری و بانکداری به خارج از کشور اعزام شدند. با بازگشت برخی از این محصلین به کشور در سال 1336 شرکت ملی نفت ایران تصمیم به راه‌اندازی آموزشگاه عالی حسابداری گرفت. در این دانشگاه دوره‌های مختلفی در زمینه حسابداری و علوم مالی تا سطح فوق لیسانس تدریس می‌شد.
حسابداری از اواخر دهه چهل تاکنون
در اواخر دهه چهل ساختار اقتصادی کشور دچار تحولات اساسی شد و نظام اقتصادی جدیدی به نام سرمایه‌داری شکل گرفت. در این زمان بود که استفاده از حسابداری برای تهیه گزارش‌های مالی در شرکت‌ها مطرح شد. با تأسیس شرکت‌های جدید احساس نیاز به افرادی که بتوانند اطلاعات مالی را ثبت و طبقه‌بندی کنند شکل گرفت و بازار کار حسابداری روز به روز رونق بیشتری پیدا کرد. یکی دیگر از مسائلی که باعث شد سیستم‌های حسابداری جدید جایگزین سیستم‌های سنتی و قدیمی شود، ظهور شرکت‌های بزرگی مانند کفش ملی، ایران ناسیونال، پارس‌خودرو و… بود که به دلیل حجم زیاد امور مالی، امکان اداره آن‌ها به وسیله سیستم‌های حسابداری سنتی وجود نداشت.
با پیشرفت اقتصاد کشور و توسعه شرکت‌ها و کارخانه‌های صنعتی، بسیاری از شرکت‌های خارجی مطرح در زمینه حسابرسی در کشور ما حضور پیدا کردند و تعدادی از شعبه‌های خود را در ایران تأسیس کردند. تأسیس انجمن حسابداران خبره ایران، تصویب قوانین جدید، احداث دانشکده‌های حسابداری و… باعث شد که ایران جایگاه بسیار خوبی از نظر علم حسابداری در جهان داشته باشد.
سخن پایانی
آشنایی با هر بخش از تاریخچه حسابداری به شما کمک می‌کند تا درک بهتری نسبت به اهمیت حسابداری در طول تاریخ داشته باشید؛ زیرا همان‌طور که می‌دانید گزارش‌های مالی که توسط حسابدارها تهیه می‌شوند نقش بسیار مهمی در اتخاذ تصمیمات مدیریتی دارند. این گزارش‌ها نشان‌دهنده وضع کنونی شرکت و دورنمایی از وضعیت آینده هستند؛ بنابراین توجه به جایگاه حسابداری در توسعه و پیشرفت کسب و کارهای مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است.