دوستان عزیز سنگ ساختمانی یکی از پرکاربردترین مصالح در ساختمان می باشد. انتخاب سنگ مناسب، مراکز و مراحل تولید، استخراج و حسابداری آن از جمله مسائلی است که عزیزان شاغل در این حرفه بایستی کاملا با آن آشنا باشند. به همین منظور در این مقاله و مقاله بعد سعی داریم شما عزیزان را با این مسائل آشنا کنیم.
کاربرد سنگ در ساختمان سازی
سنگ ساختمانی برای راه پله، دیوار و نمای خارجی و نمای داخلی مناسب است. سنگ ها از مواد سخت و مقاومی با تنوع رنگ و زیبایی منحصر به فرد تشکیل شده اند. از قدیم به عنوان یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی مورد استفاده بوده اند. این ماده نقش مهمی در مقاوم سازی ساختمان ایفا کرده و باعث افزایش عمر مفید آن می گردد. همچنین عنصری تزئینی برای زیباتر کردن بناهای مختلف است. البته نکته ی مهم این است که با شناخت کافی از جنس سنگ، بدانیم کدام سنگ برای کدام قسمت یک ساختمان کاربرد دارد.
وجه تمایز سنگ ها از سایر مصالح ساختمانی
قابلیت های مخصوص سنگ ها مهمترین وجه تمایز آنها از سایر مصالح ساختمانی می باشد.
- دوام و مقاومت بسیار بالا
- جلاپذیری مطلوب
- مقاومت بالا در برابر فرسایش و ضربه
- قابلیت برش و صیقل خوردن
- قابلیت شستشو
- ثبات رنگ عالی
- مقاومت در برابر حرارت و رطوبت
- مقاومت خمشی
- غیرقابل نفوذ بودن
- مقاومت در برابر تغییرات جوی
- پایداری در برابر مواد اسیدی و قلیایی (البته در بعضی موارد وقتی مواد شوینده ی بسیار قوی روی آن می ریزد، فقط سطح سنگ و ساب آن را تحت تاثیر قرار می دهد ولی در موجودیت کلی سنگ خدشه ای وارد نمی شود.)
موارد گفته شده از جمله ویژگی های منحصر به فرد انواع سنگ های ساختمانی برای نمای خارج، داخل و راه پله می باشد.
بیشتر بخوانید: نرم افزار حسابداری در صنعت سنگ
چه سنگی برای کجا مناسب است؟
1- سنگ مناسب برای نمای خارج چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
سنگ مناسب برای نمای خارجی (نمای ساختمان) سنگی است که در برابر گرما، سرما، جذب آب و اشعه UV نور خورشید مقاوم باشد. با توجه به این مسئله سنگ هایی که در مقابل عوامل فوق مقاومند عبارتند از:
1-1- سنگ تراورتن
سنگ تراورتن دارای جذب بتون بالا می باشد. تراورتن ها به خاطر خاصیت تخلخل بسیار بالای آن مناسب برای نماهای داخلی و بیرونی ساختمان می باشد. این تخلخل باعث می شود که دوغاب سیمان در این فضاها نفوذ پیدا کرده و به عنوان یک اسکوپ طبیعی عمل کند. ضمنا سازگاری عالی در آب و هوای گرم و سرد دارد. تراورتن ها را می‌توان حتی در مناطق بسیار سرد و با بارندگی زیاد نیز در نمای ساختمان کار کرد بدون آنکه نگران رها کردن سنگ باشیم.
1-2- سنداستون
سنداستون معمولا برای نمای ساختمان و دیواره های داخلی ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد. نکته ی مهم این است که، سنگ سنداستون به خوبی به ملات نمی چسبد و بایستی از اسکوپ سنگ استفاده کرد. این سنگ به واسطه رنگ و قیمت نسبتا ارزان آن در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع صیقل پذیری ضعیف آن باعث شده در نما جلوه ای ویژه داشته باشد. سنگ سنداستون در واقع همان سنگی است که به واسطه آن چاقو را تیز می کنند.
2- سنگ مناسب برای پله و راه پله چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
سنگ مناسب برای راه پله ها و پاگردها مخصوصا اماکن پر رفت و آمد سنگی است که از مقاومت خوبی برخوردار باشد. سنگ گرانیت بهترین گزینه برای استفاده در پله های ساختمان می باشد. اما اگر تمایل به استفاده از سنگ مرمریت وجود داشته باشد باید حتما از جنس مرغوب و درجه یک مرمریت مثل مرمریت خوی استفاده شود.
3- ویژگی های سنگ ساختمانی مناسب برای دیوار داخلی
احتمال ضربه خوردن و سایش سنگ، همیشه وجود دارد. به همین دلیل با توجه به مورد استفاده، لازم است سنگ ویژگی های مختلفی را داشته باشد. ویژگی های زیر، مهم ترین مشخصه های اصلی سنگ ساختمانی مناسب برای دیوار داخلی هستند.
- سطح بدون تخلخل
- مقاومت در برابر مواد مختلف مانند شوینده ها
- مقاومت در برابر ضربه
- ظاهر زیبا
- مقاومت در برابر ساییده شدن
مراحل تولید سنگ های ساختمانی
تولید سنگ ساختمانی از برش بلوک های سنگی بزرگ آغاز می‌شود. این بلوک ها از دیواره های معدن استخراج میشوند. سپس تولید کننده آن را به ابعاد مختلف و کوچک تر به نام کوپ برش می‌دهد. آنچه که در این مرحله اهمیت دارد دقت در کوپ کردن سنگ ها است. ترجیح بر آن است که به صورت بلوک های بزرگ برداشته شود معمولاٌ بین 1000 متر مکعب تا 2700 تن. پس از استخراج سنگ (کوپ های اولیه) از معدن، با انفجار، حفاری و استفاده از مته آن را به کوپ های کوچکتر تقسیم می‌کنند. همچنین در صنعت تولید تخته سنگ کوپ های اولیه، اغلب کوچک هستند و صفحات تخته سنگ به صفحات به تدریج نازک تر تقسیم می شوند.
پایین آوردن کوپ ها با روش‌هایی از جمله انفجار، اره یا حفاری انجام می شود. شاید این سوال برای شما بوجود آید که آیا با انفجار و حفاری، سنگ ها خرد نمی شوند؟ در پاسخ باید گفت که برای جلوگیری از خرد شدن سنگ ها با استفاده از اولین سوراخ ها برای تعیین خط برش به صورت مستقیم برش داده می شود. انفجار بعضی از سنگ ها نسبت به سایرین آسان تر است. بنابراین فاصله بین سوراخ های مته بر این اساس متفاوت است. همچنین استفاده از نوع مواد منفجره در این امر بی‌تأثیر نیست. اگر از مواد منفجره ضعیف استفاده شود احتمال خرد شدن و آسیب رسیدن به سنگ ها کمتر است. امروزه با توجه به نوع سنگ، از مواد منفجره بسیار تخصصی و فیوزهای منفجر شده استفاده می کنند.
کوپ های سنگ با چه روش هایی استخراج میشوند ؟
1. ماشین های کانالینگ:
ماشین های کانالینگ دارای یک سری مته برای ایجاد حفره های عمودی و افقی میباشد که پس از حفر سوراخ توسط آن کیج هایی را در حفره های افقی قرار می دهد تا کوپ های سنگی از دیواره معدن جدا شده و امکان خارج کردن آنها فراهم شود. اما در طول زمستان برای جدا کردن کوپ ها از دیواره معدن از آب منجمد شده استفاده می شود.
2. سیم اره:
معمولا از آن برای برش سنگ به اندازه بلوک های قابل حمل برای انتقال به کارخانه یا انبار استفاده می شود. روش کار آن به این صورت است که ابتدا سوراخ های دسترسی حفاری شده و سیم های آغشته به الماس دور سنگ کشیده و به اره متصل می شوند. برای این نوع کارها از اره های عظیم استفاده می شود که به صورت پیوسته یا نوسانی حرکت می کنند.
3. اره های زنجیری:
اره های زنجیری به صورت کلی شبیه اره برقی هایی می باشد که برای بریدن درختان استفاده می شوند. ولی اره برقی چند منظوره بزرگتر است و دارای تیغه های مخصوص الماسی برای برش سنگ می باشد.
4. ماشین برش به وسیله ی فشار آب:
ماشین برش به وسیله فشار آب (واتر جت) با نیروی طبیعت موجب برش سنگ ها می شود. بدین صورت که این دستگاه آب را با فشار بسیار بالا بر روی سنگ ها می پاشد. این فشار بالای آب باعث فشار بر روی سنگ شده و در نتیجه سنگ برش داده می شود.
این کوپ ها در مرحله ی بعدی در خود معدن یا یک انبار در محلی نزدیک معدن دپو شده و بر اساس کیفیت و البته اندازه درجه بندی می شوند. کوپ های سوپر و ممتاز و معمولی و لاشه که ضعیف ترین درجه هستند در مرحله ی بعد به وسیله ی تریلی به کارخانه ها ارسال می شوند. هزینه ی ارسال سنگ شامل کرایه ی راه و در مواردی که سنگ ها به صورت تک کوپ (سنگ های قواره دار که سایز خوبی هم دارند) معمولا اضافه بر وزن سنگ 3 تن کرایه به وزن اصلی اضافه می شود.
برای اینکه وزن دقیق کوپ بدست آید وزن تریلی با کوپ از وزن خالی ماشین کسر می گردد. معمولا باسکول های نزدیک معدن محل اندازه گیری وزن این کوپ ها هستند. وزن معمول تک کوپ بین 20 تا 25 تن می باشد. کوپ در معدن توسط معدن دار فروخته می شود. همچنین یک سری از افراد سنگ معدن را به صورت عمده خریداری و به کارخانه دار می فروشند که اصطلاحا به آن ها دلال سنگ می گویند.
کوپ وقتی وارد کارخانه می شود به کمک جرثقیل دروازه ای ( جرثقیل دروازه ای یا گنتری کرین نوعی سازه است که از آن برای جابجا کردن، تخلیه بار و بارگیری در محیط های باز یا بر روی شناور استفاده می شود.) از روی تریلی برداشته می شود. سپس به صورت منظم در زیر همان جرثقیل چیده شده تا در موعد مقرر وارد سالن شود و عملیات برش و ساب و …. روی آن کوپ انجام شود.
روش های برش کوپ:
1. برش به وسیله ی قله بر
قله بر وسیله ای برای برش سنگ است که معمولا برای جدا کردن شمش هایی با ابعاد کوچکتر و نیز با سرعتی بالاتر نسبت به ارّه تک لام مورد استفاده قرار می گیرد. هر دستگاه قله بر دارای دو تیغ ارّه دایره ای شکل است که یکی به صورت عمودی و دیگری به صورت افقی تعبیه شده و به طور همزمان طول و عرض شمش یا پلاک را می برند.
2- برش به وسیله ی اره
یک کوپ سنگ که از معدن جدا می شود دارای 6 وجه است که در اغلب موارد برخی وجه های آن کاملا منظم نیست. ممکن است در چند وجه آن شکست هایی وجود داشته باشد که سنگ را از شکل یک مکعب مستطیل منظم خارج کند. بدین ترتیب گاهی برای هموار کردن آن وجه نامنظم کوپ سنگ از ارّه ای به نام ارّه تک لام استفاده می شود. علاوه بر این برای بریدن یک شمش سنگی نیز می توان از این ارّه استفاده کرد. ارّه تک لام یک تیغ ارّه بزرگ است که از دو طرف به دو بازوی متحرک متصل شده است.
3- برش به وسیله ی اره های عظیم چند تیغه
ارّه های عظیم چند تیغه ( مثلا 64 تیغه) : در سنگبری های مجهز موجود است که مناسب ترین و دقیق ترین وسیله برای بریدن پلاک های سنگی هم اندازه است. فاصله بین تیغه های آن قابل تنظیم است ، فاصله هر تیغ ارّه تا تیغ ارّه کناری 2/2 سانتی متر است.
سنگ پس از برش با قله بر روی طولی بر و کله بر قرار می گیرد و ابعادش منظم می شود. سپس سطح سنگ های با تخلخل بالا به وسیله ی رزین کامل پوشانده شده و برای صیقلی شدن زیر ساب قرار می گیرد. در نهایت برای فروش آماده می شود.
تنوع معادن فعال و شناخته شده ی استخراج سنگ در ایران:
- مرمریت ۵۴ درصد
- گرانیت ۲۰ درصد
- چینی ۱۵ درصد
- تراورتن ۱۰ درصد
- مرمر ۱ درصد
معادن سنگ ایران
مهمترین معادن سنگ ایران در استان های اصفهان، آذربایجان غربی، لرستان، فارس، یزد و مرکزی قرار دارند.
استان اصفهان
این استان دارای مهمترین معادن سنگ ایران است و دارای ۸۹ معدن سنگ تراورتن می باشد که در بین استان های کشور بالاترین تعداد معدن از این نوع سنگ را دارا میباشد.
از جمله مزیت های سرمایه گذاری در صنعت سنگ اصفهان می توان به دسترسی مناسب این استان به دیگر استان های کشور و همچنین مدیران با تجربه آن اشاره کرد.
استان آذربایجان شرقی
این استان سالانه بیش از ۴۰۰۰ تن از انواع سنگ های ساختمانی را تولید می کند. سنگ‌های معادن آن دارای تنوع و کیفیت بالایی می‌باشند.
در این استان حدود ۴۴۰ معدن که دارای پروانه بهره برداری می‌باشند یافت می‌شود و به طور تقریبی یک دوم از این تعداد مربوط به معادن سنگ ساختمانی میباشد.
سنگ مرمر، مرمریت و گرانیت از جمله سنگ‌های استخراج شده از این استان می باشند.
آذرشهر مهمترین و معروف ترین شهر استان آذربایجان شرقی در صنعت سنگ ساختمانی است که با دارا بودن تراورتن های سرخ رنگ در جهان دارای شهرت میباشد.
شهرستان آذرشهر دارای ۴۰ معدن فعال می باشد. به همین جهت یکی از مراکز مهم تولید سنگ در کشور به شمار می آید. همچنین سنگ‌های قرمز تراورتن در معدن سردار آباد این شهرستان تنها شرکت کانی سازی سنگ قرمز در جهان به شمار می رود.
استان لرستان
این استان حدود یک چهارم از منابع سنگ ساختمانی کشور را دارا میباشد. لذا جزء استان های مهم در صنایع سنگ ایران به شمار می رود.
معادن سنگ‌های مرمریت و چینی این استان حدود ۷۰ عدد می‌باشند و از این نظر دارای بیشترین تعداد معدن در میان استان های کشور است.
استان فارس
حدود ۱۵ درصد از سنگ های استخراج شده در استان فارس شامل سنگ های چینی و مرمریت می باشد.
۳۹۸ سنگبری فعال در استان فارس وجود دارد که به طور کلی حدود ۱۰ درصد از سنگبری های کل کشور را به خود اختصاص می دهد. همچنین این استان به دلیل کیفیت سنگی که ارائه می دهد حدود ۳۰ درصد از صادرات سنگ ساختمانی کل کشور را از آن خود کرده است.
استان یزد
سنگ های معادن این استان دارای تنوع بسیار زیادی می باشند. بیشتر معادن آنها مربوط به معادن سنگ گرانیت، مرمریت و چینی است.
سالانه حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن سنگ از معادن ایران استخراج می شود که استان یزد چیزی در حدود یک سوم این تولیدات را در زمینه استخراج سنگ های ساختمانی به خود اختصاص می دهد.
استان مرکزی
این استان بیشترین تعداد معادن سنگ ساختمانی را به خودش اختصاص داده است. در حال حاضر بخش مورد توجهی از سنگ تراورتن مورد نیاز کشور را استان مرکزی تامین می‌کند و جزء مهمترین معادن سنگ ایران به شمار می رود.
شهرستان محلات واقع در 110 کیلومتری اراک مرکز استان مرکزی واقع شده است که بیش از 10 درصد کل ذخائر تراورتن دنیا در این شهر قرار دارد. شهرستان محلات با بیش از 230 معدن سنگ ساختمانی و تزئینی و استخراج سالانه حدود 3 میلیون تن سنگ خام از معادن این شهرستان، محلات را به قطب سنگ تراورتن دنیا شناسانده است. هم اکنون در بیش از 250 واحد سنگبری در شهرستان محلات مشغول به کار بوده و سالانه بیش از 12 میلیون متر مربع سنگ ساختمانی در این شهرستان فرآوری می گردد. از این میزان تولید بخش عمده در بازارهای داخلی و قسمتی از آن به سایر کشورها صادر می گردد.
شهرک های صنعتی بزرگ و فعال در صنعت سنگ ایران:
استان اصفهان
- شهر رضوانشهر شهرک صنعتی اسفیدواجان
- شهرک های صنعتی:
- محمودآباد
- پلیس راه نجف آباد
- نگین میمه
استان تهران
- شهرک صنعتی شمس آباد (اتوبان قم- تهران، بعد از فرودگاه امام)
- بازار مرکزی سنگ تهران (خیابان فدائیان اسلام، تقاطع بعثت)
- شهر سنگ (جاده قدیم قم، روبه روی شهرداری باقرشهر )
- بازارهای سنگ:
- غرب تهران (انتهای اتوبان حکیم)
- شمال تهران (اقدسیه انتهای بلوار ارتش، جنب مخابرات)
- پایتخت (خیابان مرزداران، انتهای خیابان عرب حسینی)
- البرز (اتوبان بابایی و روبروی شهرک امید)
- شورآباد (جاده قدیم قم، جاده کهریزک، شهرک صنعتی شورآباد)
استان مرکزی
- شهرک صنعتی ارقده محلات واقع در محلات کیلومتر 5 جاده خمین
- قطب صنعتی صدریه واقع در دوراهی آبگرم- محلات
استان مشهد
- شهرک صنعتی سنگ بست مشهد (کاویان)
استان لرستان
- شهرک سنگ الیگودرز (کیلومتر 7 جاده قدیم الیگودرز- ازنا)
نتیجه گیری:
در توضیحات فوق سعی کردیم شما عزیزان را با انواع سنگ ساختمانی، مراحل و مراکز تولید آن، روشهای استخراج، …. آشنا کنیم. در مقاله بعدی سعی ما بر این است که برای شما عزیزان مبحث حسابداری سنگبری یا تولید سنگ های ساختمانی را بررسی کرده تا در زمینه حسابداری نیز بتوانیم کمک موثری برای افراد شاغل در این حرفه باشیم. در انتها به این موضوع بسنده می کنیم که برای حسابداری این رشته بایستی از نرم افزاری استفاده کنیم که بتواند بهای تمام شده را به دقت محاسبه کند. یکی از نرم افزارهایی پیشنهادی ما در این زمینه نرم افزار حسابداری ابری لیام می باشد. توصیه می کنیم تا انتشار مقاله بعدی نرم افزار حسابداری آنلاین لیام را برای حسابداری این حرفه بررسی کنید.
